Mabadiliko ya tabia nchi yana sifa ya mabadiliko katika vipengele muhimu vya hali ya hewa kama vile kupanda kwa joto, kutofautiana kwa misimu ya mvua, kuongezeka kwa matukio ya hali mbaya ya hewa kama vile ukame na mafuriko pamoja na kuzuka kwa wadudu na magonjwa. Mabadiliko haya ya hali ya hewa na athari zake tayari yanaathiri vibaya maendeleo ya mnyororo wa thamani wa viazi. Athari hizo ni pamoja na; uharibifu wa mazao, kushindwa kwa mazao, kupungua kwa mavuno, ubora duni wa mizizi, kuongezeka kwa uharibifu wa ardhi na hasara baada ya kuvuna. 

Hii ni zana nzuri ya hali ya hewa ambayo husaidia kufanya maamuzi sahihi na kurekebisha mazoea ya kuandaa ardhi ipasavyo kwa ajili ya kupanga shughuli za kilimo na kufanya maamuzi juu ya uchaguzi wa aina mbalimbali.

Zana za utabiri wa hali ya hewa zina jukumu muhimu katika ustahimilivu wa hali ya hewa kwa kutoa taarifa kwa wakati na sahihi kuhusu mifumo ya hali ya hewa, matukio mabaya na mitindo ya hali ya hewa. Kwa kutumia zana za utabiri wa hali ya hewa, washikadau wanaweza kufanya maamuzi sahihi kuhusu upandaji wa mazao, ratiba ya umwagiliaji, kujitayarisha kwa maafa, na usimamizi wa rasilimali, kuongeza uwezo wao wa kubadilika na kujenga ustahimilivu katika kukabiliana na mabadiliko ya tabianchi huku wakiongeza tija. 

Mbegu zilizoidhinishwa za kustahimili hali ya hewa aina za viazi zilizoidhinishwa huzalishwa au kuchaguliwa ili kuonyesha kustahimili au kustahimili mikazo mbalimbali inayohusiana na hali ya hewa, kama vile joto, ukame au magonjwa yanayoenea katika maeneo fulani. Kwa kupanda aina hizi, wakulima wanaweza kuongeza uwezo wa mazao yao kustahimili na kupona kutokana na hali mbaya ya hali ya hewa.

Shangi

• Sifa za kipekee
• hustahimili ukame
• Kipindi kifupi sana cha uchipushaji; chini ya mwezi
• Uzalishaji wa juu; zaidi ya 30t/ha
• Kupevuka mapema; Miezi 2-3
• Ladha nzuri sana
• Hutumika kwa chakula na usindikaji 

Inapendekezwa kuwa viazi vya mbegu vilivyoidhinishwa pekee vipatikane kutoka kwa wauzaji wa mbegu wenye leseni. Kwa zaidi nenda kwa www.npck.org/available-seed/

• Chagua eneo ambayo lina maji mengi na kina cha udongo mzuri cha hadi 50cm. Epuka udongo usio na maji au miamba
• Chagua mahali ambapo mazao katika familia ya Solanaceae kama vile nyanya, pilipili hoho, biringanya, Nightshades, matunda ya goose, nyanya ya miti, tikitimaji pepino miongoni mwa mengine, hayajakuzwa kwa angalau misimu miwili (mwaka mmoja); hii ni muhimu kudhibiti magonjwa ya viazi ·
• Mzunguko wa mazao - Mahali ambapo shamba lilipandwa mazao ya Solanaceous katika msimu uliopita, fanya mzunguko wa mazao kwa misimu 3 kabla ya kupanda tena katika eneo hilo.
• Uhifadhi wa ardhi ambayo haijalimwa- Inashauriwa kuepuka kubadilisha ardhi ambayo haijalimwa kuwa ardhi ya kulima kwa sababu ardhi ambayo haijalimwa ni benki za uchukuaji kaboni, kusaidia katika kupunguza uzalishaji wa gesi chafu.
• Upimaji wa udongo na maji - Fanya uchambuzi wa udongo na maji ili kubaini kufaa kwa eneo.
• Topografia na upitilishaji wa maji - epuka maeneo ya tambarare ambayo yanaweza kuathiriwa na maji kutoka sehemu za juu za kilimo cha viazi ambayo yana rutuba ya udongo na magonjwa yanayoenezwa na udongo kama vile mnyauko wa bakteria.

• Udongo - wenye rutuba, udongo wa mchanga usio na maji au udongo wa ufinyanzi
• pH ya udongo - kiwango cha chini kinapaswa kuwa 3 na kiwango cha juu kinapaswa kuwa 6.5; bora 5.8
• Urefu - 1400 hadi 3000 masl
• Mvua - kusambazwa vizuri; wastani wa 500mm kwa msimu
• Joto -14 hadi 240C; kiwango cha chini cha 10 na cha juu cha 290C
   

• Ili kuboresha mabaki ya udongo, epuka kuchoma mabaki ya mimea. Waruhusu mabaki kuoza , hii husababisha kuongezwa kwa samadi, kujenga miundo ya udongo na kuboresha mifereji ya maji. Udongo wenye kiasi kikubwa cha kaboni ya kikaboni au vitu vya kikaboni huchukua kiasi kikubwa cha kaboni, hivyo inafaa zaidi kupunguza utoaji wa GHG.
• Uwekaji wa samadi - Sambaza samadi ambayo imetibiwa vyema kwenye ardhi, msimu kabla ya kupanda viazi. Mbolea huongeza rutuba kwenye udongo na pia kutengeneza mabaki ya viumbe hai kwenye udongo, ambayo hutengeneza kaboni hai ya udongo. Vyanzo ni shamba, kilimo cha miti shamba na mbolea ya samadi
• Kilimo hifadhi- fanya kilimo hifadhi kwa kufyeka uoto na kuruhusu mimea kukauka na kuoza ardhini. Hii huongeza samadi kwenye ardhi, inaboresha muundo wa udongo, huunda hifadhi ya kaboni ya udongo na kuunganisha chembe za udongo pamoja, kustahimili maji kutoka kwa uso na vile kufanya upitilizaji wa maji vizuri.
• Zoezi hili hupunguza utoaji wa gesi chafuzi kupitia kufyonzwa kwa GHG na kuzibadilisha kuwa hifadhi ya kaboni ya udongo.
• Matumizi ya chokaa ya kilimo - hii ni mbinu ya hali ya hewa ambayo inakuza rutuba ya udongo, kuhakikisha upatikanaji wa virutubisho kwa mimea, kwa kupunguza pH ya udongo ikiwa ni ya juu. Weka chokaa ya kilimo wakati wa kuandaa ardhi, kwa viwango vinavyotegemea mapendekezo ya upimaji wa udongo

Hizi ni mbinu mahiri za hali ya hewa zinazokuza usimamizi wa unyevu wa udongo.

• Mistari hujengwa katika maeneo yenye mvua nyingi ili kuimarisha mifereji ya maji na kuzuia mafuriko
• Matuta hujengwa katika maeneo yenye kiwango cha chini cha mvua au zisizo na uhakika ili kuhifadhi unyevu wa udongo ambao mimea itatumia wakati wa ukuaji.
• Hili hufanywa wakati wa kilimo hifadhi na kwa kutekeleza mbinu zinazostahimili hali ya hewa na uwekaji mitaro, wakulima wanaweza kuboresha udhibiti wa maji, kupunguza hatari za mmomonyoko wa udongo, na kukuza ukuaji wa mizizi yenye afya, na hatimaye kuimarisha ustahimilivu wa jumla wa mifumo ya viazi dhidi ya kubadilika kwa hali ya hewa.

Kuhakikisha matumizi sahihi ya mbolea zisizo asilia; tumia viwango vilivyopendekezwa katika matokeo ya uchambuzi wa udongo

• Weka mbolea kwenye mifereji, kwa kufuata viwango vilivyopendekezwa. Kisha kuchanganya vizuri na udongo

• Kupanda mapema ni mbinu inayostahimili hali ya hewa ambayo inahakikisha upandaji unafanywa mwanzoni mwa mvua.
• Matumizi ya mbegu za viazi zilizoidhinishwa, ni mazoezi yanayostahimili hali ya hewa ambayo kwa kawaida huwa ndani ya mfuko wa lebo ya uidhinishaji wa KEPHIS iliyoonyeshwa hapa chini.  

Upande wa mbele wa cheti cha uidhinishaji kutoka shirika la KEPHIS

Upande wa nyuma wa cheti cha uidhinishaji kutoka shirika la KEPHIS

Nafasi wakati wa kupanda

• Viazi huhitaji maji 25 hadi 55mm kila wiki
• Mbinu za usimamizi wa maji zinazostahimili hali ya hewa ni pamoja na mbinu bora za umwagiliaji, kama vile umwagiliaji kwa njia ya matone ili kupunguza upotevu wa maji na kuhakikisha usambazaji wa maji unaolengwa kwa mimea na mifumo ya utekelezaji wa kuvuna na kuhifadhi maji ya mvua, kama vile ukusanyaji wa paa au mabwawa ya kuhifadhi, ili kuongeza mahitaji ya umwagiliaji wakati wa kiangazi. na kupunguza utegemezi wa vyanzo vya maji safi.
   

Umwagiliaji wa maji wa matone
Yanayopitia kwa mabomba

Mbinu za ziada za uhifadhi wa udongo wa hali ya hewa na maji

• Katika maeneo yenye mwinuko, jenga matuta, mifereji ya maji, mistari ya mawe, mitaro na vipande vya mimea iliyopandwa kwa mstari ili kupunguza mmomonyoko wa udongo kupitia njia ya maji kupita juu ya ardhi, kuhifadhi maji kwenye mkondo na kupunguza kuenea kwa magonjwa yanayoenezwa na udongo kama vile bakteria wilt.
• Pale ambapo matandazo wa nyasi kavu umefanywa, hupunguza mmomonyoko wa maji, na kutiririka kwa uso wa aridhi. Hii inapunguza hatari za mmomonyoko wa udongo, na kukuza ukuaji wa mizizi yenye afya, hatimaye kuimarisha ustahimilivu wa jumla wa mifumo ya viazi dhidi ya mabadiliko ya hali ya hewa na mabadiliko.
• Mtandazo wa nyasi zilizokauka shambani ilikupunguza utowekaji wa unyevu aridhini

Kilimo mseto kinachostahimili hali ya hewa. Miti ifuatayo inaweza kupandwa ili kuboresha kuota, kuashiria mipaka,

• Miti iliyoboreshwa- miti ya kuhifadhi udongo. Gliricidia sepium (Jina la kawaida: lilac ya Mexico; jina la ndani: 'Mukau', 'Mukinduri'), Tephrosisa vogelii (Jina la kawaida: Fish bean or wild bean; jina la ndani: 'Mucuna', 'Mushepu'), Tephrosia candida (jina la kawaida : : Tephrosia Nyeupe; jina la ndani: Muthithi) , Calliandra calothyrus ('Pink Powderpuff' au 'Kenya Red Calliandra'; jina la ndani: Mukinduri ) , Leucaena trihandria (Jina la kawaida: Leucaena au Lead tree; jina la ndani: 'ipil-ipil' au 'Kumbe' au 'Kuwe') na katani ya Sesbanaia (Katani ya Jute au katani ya Misri; jina la kienyeji-Sesbania)
• Miti ya mpaka - Hakea saligna (Jina la kawaida- Willow ya Australia), Markhamia lutea (Jina la kawaida: Kengele za Njano), Melia azadirachta (Jina la kawaida: Mwarobaini; jina la ndani : Mwarobaini), Acacia spp (Jina la kawaida: Mimosa acacia, mti wa miiba au wattle ) , Jatropha curcas (Jina la kawaida: Jatropha), Croton megalocarpus (Jina la kawaida: Kenyan Croton au Maliau Oil Tree) na Pithlobium dulce (Manila Tamarind au Tamarind Tamu; jina la ndani: Mkunazi au Mkunazi Mweupe )
• Upandaji miti kwa njia- Kupanda vichaka na miti ya kunde kwa ajili ya mbolea na malisho; Calliandra calothyrus, Glyricidia sepium na Leucaena spp
• Kilimo mseto cha miti na mimea kinachostahimili hali ya hewa kinahusisha kuchangia kuongezeka kwa tija kupitia ukandamizaji wa magugu, kupenyeza kwa maji, urekebishaji wa nitrojeni, mzunguko wa virutubishi, hujenga ustahimilivu kupitia biodiversity, kufunika udongo, kama vizuia upepo na kupunguza utoaji wa GHGs kupitia ufyonzaji wa kaboni.
   

• Udhibiti wa magugu unaostahimili hali ya hewa unarejelea matumizi ya mbinu endelevu na rafiki wa mazingira kudhibiti magugu huku ukipunguza athari mbaya za mabadiliko ya tabianchi, kupunguza utoaji wa gesi chafuzi (GHGs) na kukuza uzalishaji ni pamoja na mazoea kama vile mzunguko wa mazao, matumizi ya mazao ya kufunika, matandazo. na palizi kwa mitambo
• Mzunguko wa mazao - zungusha kwa kutumia mahindi, maharagwe, karoti, maharagwe, vitunguu, mbaazi, nyasi za ngano kati ya nyingine, mazao ambayo hayatoki katika familia ya viazi.
• Kutandaza matandazo - tumia nyasi, pumba za ngano au mazao ya kufunika udongo ili kulinda udongo kutokana na hali mbaya ya hewa, kujenga udongo wa viumbe hai ambao husaidia katika kupunguza utoaji wa gesi chafuzi kwa kubadilisha hifadhi ya kaboni ya udongo na kuhakikisha ustahimilivu wa kaya kwa kuboresha tija ambayo huongeza usalama wa chakula.

Mbinu ya Kupambana na Mabadiliko ya Tabianchi Inayosaidia Uhifadhi wa Unyevunyevu wa Udongo, Mfumo Bora wa Mizizi, na Kulinda Viazi vilivyopo katika Awamu ya Ukuaji kutokana na Mashambulizi ya Mende wa Viazi.

Kuongeza Mchanga kwa mistari

Usimamizi jumuishi wa wadudu wanaostahimili hali ya hewa (IPM) ni mbinu endelevu na rafiki kwa mazingira ili kudhibiti wadudu na magonjwa huku ikipunguza athari mbaya za mabadiliko ya tabianchi, kupunguza utoaji wa gesi joto (GHGs) na kukuza uzalishaji kupitia mila na desturi kama vile mzunguko wa mazao, matumizi ya mazao ya kufunika, matumizi ya mbegu za viazi zilizoidhinishwa, kuchagua aina za viazi zinazostahimili wadudu au magonjwa, kuweka matandazo, uchakachuaji, usafi wa mazingira shambani, kuongeza jua kwenye udongo na kama njia ya mwisho, matumizi ya dawa.